Miskin Abdal

Seyyid Hüseyin
*Doğum	1430 Göyçe (Göyçə ,Geğarkunik) Sarıyakup (Zergerli), şimdiki Ermenistan
*Ölüm	1535 Göyçe (Göyçə ,Geğarkunik) Sarıyakup (Zergerli), şimdiki Ermenistan
*Takma            ad	Miskin Abdal
*Meslek	Şair,Ozan
Dönem	Türk halk edebiyatı

Miskin Abdal, 1430-1535'te yaşamış Azerbaycanlı  halk ozanıdır.

Hayatı

Miskin Abdal adıyla tarihe geçen Seyyid Hüseyin 1430'da Göyçe ilçesinin Sarıyakup (Zergerli) köyünde dünyaya geldi. Hüseyin'in mensup olduğu "Zergerli" aşireti o dönemin tanınmış aşiretlerinden biri idi.

Kurbani'den sonra bilinen Miskin Abdal da halk şiirinin geraylı, koşma, divani gibi tarzlarında şiirler söylemiştir. Miskin Abdal adıyla aşık-sufi edebiyatının inşasını koyuyordu. Zergerlide Mevlana Miskin Abdal'ı - ruhun mimarı olarak tanınıp şöhret buluyordu. Tarikat ideolojisi ile edebiyata, aşık sanatına büllurluk, kutsallık getiriyordu.

1524 yılında sarayla toptan vedalaşarak doğma yurduna - Göyçe ilçesine döner. Sarıyakupta açtığı ilk okul Göyçenin bilim, irfan, sanat dünyasında önemli rol oynuyordu.

Bir asırlık ömrü saraylarda, yolculuklarda, hayatın acı yollarında geçdi. "Miskin Abdal ve Senuber" destanı şairin ömür yolundan bahseden muhabbet destanıdır. Miskin Abdal vefatından sonra bu destan onun halk arasında dolaşan şiirleri temelinde oluşmuştur.

"Şah İsmail ve Miskin Abdal" destanı ise kendi düşünce-sanat özelliklerine göre muhabbet ve kahramanlık destanlarından farklıdır. Bu destanın içeriği gerçek tarihi olaylar dayanır. "Aslan şahla İbrahim", ayrıca "Yetim Hüseyin" destanları ise Göyçenin saz-söz ustalarının söylediklerine göre Miskin Abdal tarafından yaratılmıştır.1535 yılında Göyçe ilçesinin Sarıyakup köyünde 105 yaşında vefat eder. Onun yaşadığı ev, uyuduğu mezar kutsal ocak gibi uzun yüzyıllar ziyaret edilir.Miskin Abdalın bir başka evi ve kutsal ocağı Azerbeycanın Goranboy şehirinin Karadağlar (Qaradağlar) köyündedir.Burada ona ait giysiler onun bazı önemli evrakları (Şah İsmail tarafından verilen.) , onun bazı eşyaları yer almaktadır.

Aşık Mis­kin Ab­dal’›n ede­bî mi­ra­sı vak­tin­de der­len­me­di­ği için yi­tip bat­mış du­rum­dadır. Fa­kat ya­şa­dığı de­vir üze­rinden as›r­lar geç­miş ol­mak­la bir­lik­te gü­nümüz­de onun hak­kın­da çe­şit­li ri­va­yet­ler söy­len­mek­te­dir. Bu ri­va­yet­ler aş›k­lar ta­ra­f›n­dan bir des­tan ha­li­ne ge­ti­ril­miştir. Son y›l­lar­da Mis­kin Ab­dal hak­k›n­da bir­çok araş­t›r­ma­lar ya­p›­la­rak çe­liş­ki­li fi­kir­ler söy­le­nil­miş­tir. Şair Mehmet Aslan “Bizden sonra ne gali?” (Bakü 1979) kitab›nda “Miskinlerin en mağruru” adlı makalesini, Prof. Sednik Pa­şa­yev ise 1985’te Ul­duz der­gi­si­nin 7. sa­y›­s›n­da “Mis­kin Ab­dal” ma­ka­le­si­ni der­cet­miş­tir.

 XIX. Esr Azer­bay­can Aşıg Ya­ra­dı­cı­lı­ğı, (Ba­kü 1990) ad­lı ki­ta­b›nda­ki “Ağ­da­ban­l› Şa­ir Gur­ban” baş­l›k­l› ma­ka­le­sin­de de, Mis­kin Ab­dal hak­k›n­da da ba­z› bil­gi­ler ver­mek­te ve aş›­ğa is­nad edi­len “Dağ­lar” şi­irin­den iki ben­di ör­nek ola­rak ver­mek­te­dir. (A.g.k. Ba­kü 1990, s.68-69). Son­ra Doç. Dr. Ya­gub Ba­ba­yev’in “Mis­kin Ab­dal’›n Söz Gül­şe­nin­den” (Ko­mü­nist Ga­ze­te­si, 1991, No:75) ad­l› ta­n›t­ma ma­ka­le­si, Mec­nun Göy­çe­li’nin “Mis­kin Ab­dal Hak­k›n­da He­gi­get” (Ve­ten Se­si Ga­ze­te­si 1991, 15 Av­gust) ad­l› ma­ka­le­si, H. ‹s­ma­ilov’un “Ve­ten Gur­bet­te Gal­d›” ad­l› ki­ta­b›n­da “Le­le Kö­çüp Yur­du Ağ­lar” ad­l› bö­lüm (Ba­kü 1993, s.10), Me­her­rem Ga­s›m­l›’n›n “Aş›g Se­ne­ti” (Ba­kü 1996) ad­l› ki­ta­b›n “Göyçe Aş›g Mü­hi­ti” bö­lü­mün­de (s.170-172), De­mir Ge­de­bey­li’nin “Mis­kin Ab­dal”la il­gi­li bir­çok ma­ka­le­le­rin­de onun hak­k›nda bir­çok ta­ri­hî bil­gi­ler or­ta­ya ko­nulmuş­tur. Bu bil­gi­ler­den Mis­kin Ab­dal’ın 1516. asır­lar­da ya­şa­dı­ğı 

Şah is­ma­il Ha­taî (1486-1524) ile dost, bel­ki de ak­ra­ba ol­du­ğu, hat­ta Ha­taî’nin sa­ra­y›n­da ya­şad›­ğ›, fa­kat, Ha­taî’nin sa­ra­y›­na git­me­den ön­ce Göy­çe’nin Sa­r›­ya­gub, Ge­de­bey’in Mis­kin­li kö­yün­de ya­şa­d›­ğ› ve Şah ‹s­mail’in Sa­r›­ya­gub kö­yü­nü ona ba­ğ›ş­la­d›­ğ› an­la­ş›l­mak­ta­d›r. Bü­tün bu bil­gi­le­re rağ­men Mis­kin Ab­dal’›n do­ğum ölüm y›l­la­r›, doğ­du­ğu ve ya­şa­d›­ğ› böl­ge hak­k›nda ke­sin bil­gi el­de edi­le­me­miş­tir, Prof. Sed­nik Pa­şa­yev, aş›­ğ›n doğ­du­ğu ye­rin Ka­zak böl­ge­si, Dağ­ke­se­men­li Kö­yü; De­mir Ge­de­bey­li, Ya­gub Ba­ba­yev Ge­debey’in Mis­kin­li Kö­yü; Mec­nun Göy­çe­li, Göy­çe’nin Sa­r›­ya­gub Kö­yü ol­du­ğu­nu; Me­her­rem Ga­s›m­l› ise Gü­ney Azer­baycan’dan göç ede­rek bu böl­ge­ye gel­di­ği­ni ile­ri sür­mek­te­dir. Mis­kin Ab­dal hak­k›n­da­ki araş­t›r­malar­dan an­la­ş›l­mak­ta­d›r ki, o, 15- 16. as›rlar­da ya­şa­m›ş­t›r. As›l ad› Hü­se­yin’dir. Mis­kin Ab­dal mah­la­s›­n› son­ra­dan al­m›şt›r. Ad›­n›n Hü­se­yin ol­du­ğu­nu gös­te­ren bir işa­ret de 17- 18. as›r­lar­da ye­ti­şen Göy­çe aş›k­la­r›­n›n onun ad›­na “Ye­tim Hü­se­yin” ad­lı bir halk hi­ka­ye­si tas­nif et­me­le­ri­dir. 

Bu hi­ka­ye­de “Mis­kin Ab­dal” mah­la­s›y­la şi­ir­ler yer al­mak­ta­d›r. El­de olan bil­gi ve bel­ge­ler­den an­laş›l­mak­ta­d›r ki, Mis­kin Ab­dal’›n ba­ba­s› Mem­med Ce­fer, Şah ‹s­ma­il Ha­taî’nin ba­ba­s› Şeyh Hey­der’in k›­z›l­baş mü­ridle­rin­den­dir. M. Ce­fer’in aşi­re­ti Mis­kinli aşi­re­ti ad›­n› ta­ş›­mak­ta imiş.1 Şeyh Hey­der’in ölü­mün­den son­ra onun ta­raftar­la­r› ta­ki­be ma­ruz ka­l›r ve muh­te­melen Mem­med Ce­fer, Mis­kin­li kö­yü­nü terk ede­rek ya­k›n me­sa­fe­de­ki Sa­r›­yagub kö­yü­ne ta­ş›­n›r. (Ge­de­bey ile Göy­çe ma­ha­l› bir­bi­ri­ne çok ya­k›n­d›r, hat­ta iç içe­dir. 

Sa­r›­ya­gub kö­yü de Göy­çe’ye bağ l›­d›r.) Bü­yük ih­ti­mal­le Mis­kin Ab­dal bu köy­de dün­ya­ya gel­miş­tir. Mec­nun Göy­çe­li, Şah ‹s­ma­il Ha­taî’nin 1499’da Sa­r›­ya­gub’a gel­di­ği­ni ve bu­ra­da Hü­se­yin’in (Mis­kin Ab­dal) ha­z›r ce­vap­l›­ ğ›n­dan hoş­la­na­rak ken­di­siy­le sa­ra­y›­na gel­me­si­ni, Sa­r›ıya­gub kö­yü­nü ise bir ferman­la ona ba­ğ›ş­la­d›­ğ›­n› yaz­mak­ta­d›r. Mec­nun Göy­çe­li, Şah’›n mü­hür­le­di­ği ferman­da “Ey mü’min in­san­lar! Mis­kin Ab­dal mu­te­ber şa­hıs­tır. Ona ina­n›n, ne met­le­bi­niz var­sa di­le­yin” yaz­d›­ğ›­n› ve bu fer­ma­n›n Mis­kin Ab­dal’›n Sa­r›­ya­gub’daki nes­li ta­ra­f›n­dan mu­ha­fa­za edil­di­ği­ni yaz­mak­ta­d›r. 2 Mis­kin Ab­dal’› ta­ri­kat eh­li bir aş›k ola­rak ta­n›­tan­lar da var­d›r. Bu du­rum onun Şah ‹s­ma­il Ha­taî ile dost­lu­ğu­na bağ­lan­mak­ta­d›r. Çün­kü Şah ‹s­ma­il Ha­taî K›­z›l­baş ta­ri­ka­ti­nin ile­ri ge­leni­dir. 3 Ha­taî’nin aş›k­l›k sa­na­t›­na çok bü­yük önem ver­di­ği, sa­ra­y›n­da aş›k­la­r› ba­r›n­d›r­d›­ğ›, ken­di­si­nin de saz ça­l›p şi­ir söy­le­di­ği ta­ri­hî bil­gi­ler­le sa­bit­tir. O, Şah Ha­taî, Hes­te Ha­taî mah­las­la­r›­n›n ya­n›­ s›­ra, Mis­kin Ha­taî mah­la­s› ile de şi­ir­ler söy­le­miş­tir. 

Bu mah­las­la­rı kul­lan­ma­sı­ nın se­be­bi, 1514’te­ki Çal­d›­ran sa­va­ş›n­da Şah ‹s­ma­il’in sev­gi­li­si Taç­l› Ha­n›m’›n Os­man­l› or­du­su­na esir düş­me­si ile il­gi­li gö­rül­mek­te­dir: Hes­te­dir Mis­kin Ha­taî, bir mi­sal-i an­de­lib Hüsn ba­ğ›n­da ve­mal-i gü­li­za­r›m gel­me­di. 4 şi­irin­de Mis­kin mah­la­s›­n› kul­lan­m›ş­t›r. Bu mah­la­s› kul­lan­ma­s› bel­ki de Mis­kin Ab­dal’la dost­lu­ğu se­be­biy­le­dir. Mec­nun Göy­çe­li, Mis­kin Ab­dal’›n Eli­g›­lınc ve Bat­man­gıl›nc ad­lı iki oğ­lu ol­du­ğu­nu, on­la­rın me­zar­la­r›­n›n da Sa­rı­ ya­gub kö­yün­de bu­lun­du­ğu­nu; Bat­mang›­l›nc’›n nes­li­nin de­vam et­me­di­ği­ni, Elig›­l›nc’›n so­yun­dan bu­gün Ne­sib, Meş­ti Mem­me­dov ve Aş›k Mu­sa’n›n ha­yat­ta ol­du­ğu­nu be­lirt­mek­te­dir. Ha­yat hi­ka­ye­si hak­k›n­da­ki bu bilgi­le­rin ya­n›­s›­ra de­ni­le­bi­lir ki Mis­kin Ab­dal Azer­bay­can Türk­le­ri­nin ha­fı­za­sında ya­şa­yan bir aşık­tır. Sa­zı sö­zü ya­n›n­da “Şah­se­ve­ni” ad­lı bir saz ma­ka­mı­nı onun